Câu chuyện tháng 11/2022

You can read this newsletter in English here.

Xin chào bạn!

Happy (belated) Thanksgiving!

Khi bạn nhận được Câu chuyện tháng 11/2022 này thì lễ Tạ ơn đã qua. Chúng ta lại chuẩn bị bước qua tháng mới, lại tất bật với một ngày lễ khác là Giáng sinh. 

Dù muộn nhưng mình vẫn muốn nói lời cám ơn đến bạn, người đã đăng ký nhận Câu chuyện Mỗi tháng, và gửi những lời góp ý cho mình trong thời gian qua. 

Mong muốn của mình khi viết Câu chuyện Mỗi tháng là đem đến cho bạn bè những thông tin hữu ích vốn có thể ảnh hưởng đến tương lai tài chính của bạn. 

Mình hy vọng các thông tin giúp các bạn đưa ra các quyết định phù hợp với hoàn cảnh của bạn. Sự ủng hộ của bạn là nguồn động lực giúp mình viết đều tay.

Tháng Mười một cũng là tháng Quốc gia nâng cao nhận thức về bệnh Alzheimer, nhận thức về Chăm sóc lâu dài, và cũng là tháng quốc gia vinh danh những người chăm sóc gia đình. 

Nếu người ta cảm thấy may mắn vì con người ngày càng sống lâu hơn thì cũng lo lắng hơn khi nghĩ về việc chăm sóc lâu dài ở tuổi già, nhất là khi họ có chứng bệnh kinh niên hoặc các chứng bệnh suy thoái về thần kinh.

"Bệnh Alzheimer là loại phổ biến nhất của chứng suy giảm trí nhớ, chiếm 60-80% các trường hợp được chẩn đoán." Đây là thông tin mà mình đọc được trên internet nhưng vẫn thấy khó mà tưởng tượng được một người khỏe mạnh thì sẽ hứng chịu nó như thế nào cho đến khi nhìn thấy một bức hình được con gái của một bệnh nhân Alzheimer đăng trên Reddit.

Tấm hình được con gái của Rene Wuillermin đăng lên. Bà là y tá và được chẩn đoán bị mắc bệnh Alzheimer lúc 54 tuổi. Thời gian đầu chẩn đoán, bà vẫn móc được các hình vuông Granny - là loại hình vuông có hoa ở giữa dùng nhiều loại chỉ và các mũi móc khác nhau. 

Mình có móc nón, móc khăn, móc các món đồ chơi cho con vào lúc rảnh.  Mình được mẹ dạy cho móc áo vào năm lớp 11. Sau này có con thì mình bắt đầu tự học thêm các loại kỹ thuật móc khác. Dần dần mình thấy móc là loại kỹ năng thuộc dạng bản năng, cứ cầm móc lên và chỉ len thì có thể móc ra được một vài thứ dễ thương. Móc có liên quan đến các phép toán đơn giản, và cũng là một hoạt động giúp mình giảm stress.

Reddit: The Progression of Alzheimer's Through My Mom's Crocheting

Hình vuông Granny là dạng khó với mình vì phải đổi màu, đổi mũi móc, và điều chỉnh chiều cao của mũi móc. Do đó, khi nhìn những bức hình, từ vài hình vuông Granny hoàn chỉnh, cho đến chỉ còn là một nhúm vải không ra hình dạng, mình đã bị sốc. Bạn không thể nhìn vào bộ não của người Alzheimer, nhưng những miếng vải được móc này bạn có thể hình dung bộ não đang teo dần và giảm dần chức năng như thế nào. 

Nếu nhìn tranh của người bị bệnh Alzheimer, bạn cũng có thể nhận thấy sự tiến triển của bệnh như thế nào. 

Cũng có người chia sẻ về trường hợp của người thân bị bệnh và quên dần những người xung quanh mình, kể cả người gần gũi nhất.

Với căn bệnh chưa tìm ra cách chữa trị này, người chăm sóc cũng bị ảnh hưởng vì việc chăm sóc người bệnh Alzheimer rất khó khăn. Người chăm sóc phải trải qua những cảm xúc căng thẳng, dẫn đến trầm cảm, ngay cả sức khỏe cũng giảm sút, do đó, người chăm sóc cũng cần được trợ giúp thông qua các lớp đào tạo nhỏ. 

Có nhiều trường hợp người chăm sóc không hề có sự chuẩn bị trước như câu chuyện của Tik Toker Jacquelyne Revere. Mẹ cô chăm sóc bà ngoại bị Alzheimer. Và khi cô nhận được điện thoại từ người bạn của mẹ vì mẹ cô đi lạc thì cô mới quay về và phát hiện thông báo phát mãi nhà, hóa đơn chưa trả, thức ăn hết hạn trong bếp, và sau đó là mẹ cô cũng được chẩn đoán Alzheimer. Thế là Revere trở về chăm sóc 2 người Alzheimer và không có gì trong tay về tài chính, bị stress đến nỗi nhức đầu, rụng tóc.

Nhiều người vì là người thân duy nhất của người bệnh và họ vẫn phải đi làm thì việc đưa người thân bị bệnh Alzheimer hoặc các chứng suy giảm trí nhớ khác vào viện dưỡng lão hoặc các trung tâm chăm sóc cho người bị chứng suy giảm trí nhớ (memory care facilities) là một lựa chọn.  

Tuy nhiên, những lời than phiền về các viện dưỡng lão như thời gian phản ứng của nhân viên chậm, chất lượng thức ăn kém, và người già bị cô lập cũng là một mối quan tâm. Việc thường xuyên đến thăm người thân trong các viện dưỡng lão cũng là một biện pháp giúp phát hiện các trường hợp ngược đãi hay lơ là trong các viện và có sự can thiệp kịp thời.

Do đó bạn cần lên kế hoạch cho chi phí trong viện dưỡng lão, chi phí đi lại để thường xuyên thăm họ. Rất nhiều người sau giờ làm việc vẫn vào viện dưỡng lão để đút ba/ mẹ ăn cơm, thay quần áo,v.v... Bạn vẫn cần chi phí y tế thông thường để họ được chăm sóc y tế như khi không ở trong viện dưỡng lão. 

Source

Để người bệnh Alzheimer tại nhà  người thân chăm sóc là một lựa chọn khác. Một số nghiên cứu đã chỉ ra người già được chăm sóc tại nhà sẽ có sức khỏe tốt hơn so với người được đưa vào viện dưỡng lão. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, việc chăm sóc người bệnh Alzheimer nặng nề hơn rất nhiều so với việc chăm sóc các người già khác. 

Source

Người chăm sóc có thể cảm thấy trầm cảm, giận dữ, lo lắng, mệt mỏi tột độ và sức khỏe đi xuống. Các triệu chứng này đã được các chuyên gia gọi tên là "caregiver syndrome".  Họ thường bị bủa vây với những việc chăm sóc người thân mà không có thời gian chăm sóc bản thân. Trong cùng độ tuổi, những người chăm sóc người cao tuổi có nguy cơ tử vong cao hơn 63% so với người không chăm sóc ai cả. 

Tuy nhiên, mức độ đó trầm trọng hơn với người chăm sóc bệnh nhân bị suy giảm trí nhớ. Nghiên cứu cho thấy người chăm sóc là người phối ngẫu của bệnh nhân Alzheimer và các bệnh khác liên quan đến hội chứng suy giảm trí nhớ thì có 18% mất trước người bệnh. 

Do đó, người chăm sóc bệnh nhân suy giảm trí nhớ cần có thêm sự trợ giúp từ bên ngoài nhiều hơn so với người chăm sóc những người già khác. Nếu người chăm sóc người cao tuổi thông thường cần những ngày nghỉ, thì dịch vụ chăm sóc tại nhà có thể đến và thay thế bạn chăm sóc người bệnh khi bạn đi nghỉ. Nhưng với người chăm sóc người bệnh Alzheimer, sự thay thế này phải tiến hành từng chút một vì người bệnh Alzheimer có thể hoảng sợ khi có người lạ. 

Bên cạnh đó, một nghiên cứu tương phản khác từ Đại học California ở San Francisco nói rằng người già với chứng suy giảm trí nhớ phải chịu đau đớn nhiều hơn, lo lắng nhiều hơn và sức khỏe tệ hơn vì thiếu các dịch vụ chăm sóc y tế chính, chăm sóc lão khoa và chăm sóc giảm đau. Như vậy, không chỉ để người bệnh ở nhà là đủ mà người thân cần phải đảm bảo có chi phí để đảm bảo người bệnh nhận được sự chăm sóc y tế cần thiết.

Cả hai lựa chọn đều cần sự lên kế hoạch kỹ càng. Khi con người sống lâu hơn, chi phí y tế trở thành gánh nặng y tế cho người cao tuổi. Một cặp vợ chồng 65 tuổi về hưu trong năm nay có thể cần tới $315,000 cho chi phí y tế. Và chi phí này sẽ càng cao hơn cho các cặp đôi trẻ hơn. 

Tuy nhiên, con số dự báo này vẫn chưa bao gồm chi phí cho Chăm sóc lâu dài. Một bệnh nhân Alzheimer có thể cần dịch vụ chăm sóc lâu dài từ 8 đến 20 năm. Trong 8 năm, chi phí chăm sóc lâu dài của một bệnh nhân có thể lên đến hơn 1.5 triệu đô với con số $195,791 mỗi năm.

Do đó, bây giờ lên kế hoạch về hưu, bạn nên tính cả kế hoạch cho cả dịch vu Chăm sóc lâu dài. Bạn cần phải lên kế hoạch sớm, đặc biệt nếu trong gia đình bạn có tiền sử người thân ở thế hệ trước bị chứng suy giảm trí nhớ. Lý do là khi một người đã bị chẩn đoán ra bệnh thì công ty bảo hiểm không chấp nhận bảo hiểm cho họ nữa. 

Như vậy, ngoài để một số tiền vào tài khoản được bảo đảm cho thức ăn, nhà cửa, và di chuyển, bạn cần một số công cụ tài chính để bảo vệ số tiền bạn để dành cho về hưu bị hết sạch chỉ vì chi trả cho dịch vụ chăm sóc lâu dài.

Tất nhiên bạn sẽ tốn chi phí khi bạn lên kế hoạch và thực hiện ngay bây giờ. Nhưng nếu bạn không làm gì cả thì bạn sẽ mất nhiều tiền hơn trong tương lai. Thứ bạn cần hiện nay là sự tư vấn cẩn thận để lựa chọn phương án thích hợp cho bạn và tình hình tài chính của bạn.

Trong thời gian này, bạn vẫn cần tập thể dục và ăn uống điều độ để sức khỏe tốt, cất tiền nhiều hơn vào tài khoản về hưu bạn có sẵn, cũng như cất tiền vào tài khoản tiết kiệm cho y tế được lợi thuế HSA. Một lời khuyên từ CNBC mà mình tâm đắc và muốn nhấn mạnh là "Đừng dựa vào phúc lợi của công ty làm việc" bởi vì họ sẽ cắt bỏ phúc lợi ấy khi báo cáo tài chính của công ty không đẹp mắt trước các nhà đầu tư. 

Mình sẽ gặp lại bạn vào Câu chuyện tháng 12 sau khi bạn đã ăn mừng Giáng sinh với gia đình. Chỉ hy vọng câu chuyện dài (như mọi khi😉) có thể làm bạn dừng lại để suy nghĩ, lên kế hoạch, và chi tiêu phù hợp trong mùa lễ tặng quà lớn nhất của năm.

Biết những con số.

Có sự chuẩn bị.

Biết tiết kiệm.

Tất cả đều vì tương lai tài chính ổn định.

Chúc bạn và gia đình ngày lễ ấm áp!

Ha Le, CRPC™

Milky Way Retirement

P/S: Bạn có thể bấm vào đây để đăng ký nhận được Câu chuyện Mỗi tháng vào hộp thư của bạn.

Linh tinh lang tang 11/2022

 Mấy hôm trước thấy facebook của chị bạn chia sẻ một đoạn video ngắn trên Reel, giả định tình huống nếu người vợ chết thì ông chồng làm sao. 

Người vợ nằm trong quan tài cứ bị chồng hỏi đến nỗi phải ngồi dậy. 

Mời các bạn xem Reel ở đây. 

Do đó, để tránh việc đến khi chết cũng không yên tâm, bạn cần chuẩn bị cái gì?

Vẫn là những lời khuyên cụ thể trong quyển sách "In Case you get hit by a bus" mà tháng rồi mình có chia sẻ trong Câu chuyện tháng 10/2022. Nhưng vì dài quá nên mình không có viết phần này. Nay mình gõ lại ở đây để những bạn có con nhỏ, nhiều điều lo lắng thì đọc và thực hiện thử.

Bạn phải tổng hợp lại các thông tin quan trọng liên quan đến con.

Đầu tiên là các thông tin liên lạc liên quan đến sức khỏe của con. Tên, điện thoại, địa chỉ văn phòng của:

1. Bác sĩ
2. Nha sĩ
3. Bác sĩ về mắt (nếu con có tật về mắt)
4. Bác sĩ dị ứng (nếu con bị dị ứng)
5. Bác sĩ thẩm mỹ (nếu con bị mụn)

Nếu con có các chứng bệnh gì thì càng cần phải ghi rõ. Các cuộc hẹn với bác sĩ trong quá khứ, các thuốc con đã dùng, cuộc hẹn kế tiếp là vào thời gian nào. 

Thứ hai là thông tin liên quan tới việc học hành của con. Tên trường, tên giáo viên của con, số phòng học của con. Ôi, mình chính là người không nhớ được phòng học của con là phòng nào dù đầu năm mình là người dẫn con tới lớp, đem dụng cụ học tập để vào vị trí.

Thứ ba là danh sách bạn bè của con. Thông tin liên lạc với bạn bè của con có thể là thông tin liên lạc của ba mẹ của bạn bè. Ngoài ra, nếu có người thân và hàng xóm đáng tin cậy mà con hay lui tới chơi cùng thì cũng nên có thông tin liên lạc ghi lại.

Thứ tư là giấy tờ. 

1. Nhân thân: Giấy khai sinh của con, thẻ an sinh xã hội, hộ chiếu, giấy tờ quốc tịch, nếu có nhận nuôi con thì cần phải có giấy tờ nhận nuôi.
2. Giấy tờ y tế: Giấy tờ khám bệnh định kỳ của con, danh sách tiêm vắc xin. Nếu như con đã từng qua phẫu thuật, hay có bệnh trong người, hay là dị ứng, bạn cần phải lưu giữ các giấy tờ chẩn đoán và thuốc kê đơn của bác sĩ.
3. Giấy tờ liên quan tới học hành: Đơn xin nhập học, giấy xin phép, báo cáo kết quả học tập của con, thư từ trao đổi giữa trường học và gia đình, danh sách giáo viên, hình chụp của con với lớp mỗi năm.
4. Danh sách, thời gian, địa điểm các lớp học ngoại khóa của con.

Thứ năm là thói quen sinh hoạt của con. 

Con có những hành vi nào đặc biệt không? Nếu con được chẩn đoán tự kỷ hay tăng động, thì các hành vi tiêu biểu của các tình trạng này là gì?

Tính cách của con là gì? Hướng nội hay hướng ngoại?

Những thói quen trước khi ngủ của con là gì?

Mẹo nào giúp con tập trung tốt hơn khi làm bài tập?

Dấu hiệu nào báo hiệu con sắp ăn vạ?

Những điểm nhỏ thế này thường ai ở bên cạnh con đều biết nhưng không ai ghi ra. Tuy nhiên, nếu bạn đi vắng, người thay thế bạn chăm sóc cho con sẽ cám ơn bạn rất nhiều vì những ghi chép thế này.

Thứ sáu là chế độ ăn. 

Con có thích hay ghét món ăn nào đó? 

Đặc biệt là con có dị ứng với món ăn nào không?

Thứ bảy là những điều con thích hoặc không thích. Con có thích chơi nước không? Con vui khi ra ngoài chơi hay là đọc sách? Con có cái áo yêu thích nào hay đôi giày/dép nào mà con muốn mặc mỗi ngày không?

Thứ tám là chi tiêu. 

Bạn cho con mỗi tháng/ mỗi tuần bao nhiêu tiền? 

Hay Nàng tiên răng tặng con mỗi lần thay răng là bao nhiêu?

Bạn có để dành cho con mỗi tháng là bao nhiêu trong quỹ học phí đại học?

Thứ tám là Nhu cầu đặc biệt. 

Nếu như con của bạn có nhu cầu chăm sóc đặc biệt hay cần phải chăm sóc nhiều hơn, thì bạn đã biết bạn đã nỗ lực thế nào để chăm sóc con của mình. Do đó, nếu có việc gì xảy ra với bạn, những việc chăm sóc này có điều gì mà người thay thế bạn cần biết không? Bạn có giữ lại ghi chú gì khi chăm sóc cho con không?

Con cái là ưu tiên của chúng ta, do đó, bạn tổ chức lại các thông tin liên quan tới con là việc bạn nên ưu tiên. Ít nhất, khi bạn đi vắng, bạn cũng yên tâm là chồng hoặc người thân có sẵn các thông tin một cách nhanh chóng để việc chăm sóc con dễ dàng hơn.

Bạn thấy việc này có nên là một ưu tiên của bạn không?

Ha Le, CRPC™ 

Từ một con số

 Từ một con số

Mình có một khách hàng nhờ tôi lên kế hoạch. Tôi rất may mắn khi gặp được một khách hàng có mục tiêu rõ ràng. Trong đó có một mục tiêu là "Bạn muốn về già, khi cần chăm sóc lâu dài thì bạn có thể thuê người chăm sóc". 

Một mục tiêu ngắn gọn nhưng có nhiều yếu tố cần xem xét.

Thứ nhất, bạn ấy định về hưu ở bang nào. 

Thứ hai, chi phí để thuê người chăm sóc là bao nhiêu theo giờ, theo tuần, theo tháng?

Thứ ba, bạn ấy có ý định về hưu ở nước khác ngoài nước Mỹ không?

Thứ tư, bạn có khả năng tiết kiệm mỗi tháng là bao nhiêu cho khoản này?

Cách đây đã lâu, mình có viết một bài về việc "Biết con số của mình"- "Know Your Numbers" để lên kế hoạch về hưu. 

Lên kế hoạch cho việc chăm sóc lâu dài khi về già "Long Term Care Planning" cũng là một việc nằm trong kế hoạch về hưu. Tương tự như việc lên kế hoạch về hưu, bạn cũng cần biết các con số, nhất là các con số về y tế của mình.

Và con số về chi phí y tế thì tăng theo độ tuổi của bạn. 

Source: Registered Nursing

Chi phí chăm sóc y tế của một cặp đôi khi về hưu vào năm 2019 cần $390,000 cho chi phí y tế bao gồm phí bảo hiểm Medicare part B, part D, bảo hiểm răng, chi phí ngoài bảo hiểm. Thế nhưng, số tiền dự tính này chưa hề tính tới việc chăm sóc lâu dài khi già yếu cả. 

Như vây, ngoài gần $400,000 bạn có thể cần phải tiết kiệm thì bạn cần phải có một khoản khác cho chi phí chăm sóc lâu dài khi về già.

Theo Genworth, chi phí chăm sóc lâu dài khi về già đều tăng mỗi năm. Chi phí trung bình để trả cho một người chăm sóc người già tại nhà vào năm 2020 là $24 một giờ thì tới năm 2021 đã tăng lên $26 một giờ. Tương tự như vậy, tất cả các dịch vụ khác đều tăng. 

Bạn có thể sử dụng số liệu của Genworth để có thể tự tính toán chi phí chăm sóc lâu dài của mình.

Giả sử bạn khách hàng của mình ở bang Texas. Mình nhập vào zipcode và tên thành phố thì sẽ được con số cụ thể hơn. Ở hình dưới đây là con số chung của bang Texas, là chi phí trung bình mỗi tháng được thống kê vào năm 2021. 

Như vậy, bạn cần phải có ít nhất $4,576 mỗi tháng nếu như bạn ấy cần dịch vụ chăm sóc lâu dài vào năm 2021. 

Source: Genworth

Hiện giờ bạn ấy 40 tuổi. Giả sử vào năm 70 tuổi, bạn ấy cần dịch vụ chăm sóc lâu dài, thì với tỉ lệ lạm phát trung bình là 3% trong 30 năm, thì bạn cần chi phí là $11,107 mỗi tháng.

Như vậy, nếu bạn có tài sản riêng, chẳng hạn như nhà cho thuê, hay là tài khoản chứng khoán, thì tài sản đó phải tạo ra nguồn thu nhập hiện nay là $4000 và $11,000 trong 30 năm tới.

Sử dụng máy tính tài chính (financial calculator) để tính. Giả sử tài sản mà bạn hiện sở hữu có thể kiếm được lợi nhuận theo lãi suất không thay đổi (tình trạng lý tưởng) 6%(I/YR), thì tài sản hiện giờ phải là $243,634.31 (PV) thì mới có thể tạo ra thu nhập $4,000/ tháng (PMT)  (không đổi) cho bạn chi trả dịch vụ chăm sóc lâu dài hiện nay trong 6. Và tổng số tiền phải chi trả cho dịch vụ chăm sóc lâu dài trong 6 năm là $288,000.

Financial Calculator

Vậy bạn phải có tài sản là bao nhiêu trong 30 năm tới để có thể chi trả khoảng $11,000/ tháng cho dịch vụ chăm sóc lâu dài?

Quay lại số tài sản hiện nay. 

Bạn làm gì để có số tài sản tầm $240,000 hiện nay? 

Bạn phải để dành bao nhiêu mỗi tháng, với lãi suất bao nhiêu để có số tiền này?

Liệu có giải pháp nào có thể giúp bạn chi trả $4,000/ tháng cho dịch vụ chăm sóc lâu dài nếu như bạn cần vào lúc này không? 

Vậy nếu bạn cần dịch vụ chăm sóc lâu dài trong 30 năm tới thì có giải pháp nào không?

Câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ được viết ở bài khác. 

Ha Le, CRPC™