Di chúc

Di chúc 

Khi chúng ta xem phim, thường thấy người nhà giàu có tài sản đều để lại di chúc. 

Khi họ mất thì luật sư hoặc người thi hành di chúc sẽ giúp thực hiện việc phân chia tài sản theo nguyện vọng của người mất. 

Trong đầu chúng ta nghĩ rằng, chỉ người giàu có tài sản mới cần lập di chúc, còn mình có gì đâu mà nghĩ tới di chúc. Thế nhưng...

Thực tế là ai cũng cần lập di chúc (last will) cả, cho dù bạn không có tài sản gì đáng kể. 

Lý do thứ nhất:  Bạn muốn để lại di sản cho ai?

Nếu bạn đã ở Mỹ, nếu khi bạn mất mà không có di chúc thì di sản của bạn vẫn được ra tòa và xử lý theo luật không di chúc - "Intestacy law" của mỗi bang. 

Chỉ cần google "intestacy law + tên tiểu bang" là bạn sẽ tìm được thông tin về luật không di chúc ở bang mình ở. 

Chẳng hạn như ở bang Virginia, luật cung cấp một trình tự nếu một người mất không di chúc. Di sản sau khi trừ chi phí tang lễ, nợ nần, chi phí hành chính thì được chia theo trình tự như sau:

- Tất cả di sản để lại cho người phối ngẫu nếu như họ không có con cái gì. Nếu như có con (chung và riếng) thì 1/3 di sản để lại cho người phối ngẫu còn sống, 2/3 còn lại chia đều cho tất cả các con. 

- Nếu như người phối ngẫu không còn, tất cả tài sản để lại cho con và con cháu của họ.

- Nếu như không có người phối ngẫu và con cái, tất cả di sản để lại cho cha và mẹ của người đã mất.

- Nếu như cha mẹ không còn, tất cả di sản để lại cho anh chị em của người đã mất và con cháu của họ.

Do đó, nếu như bạn muốn để lại một phần di sản cho cha mẹ mình thì bạn cần phải ghi rõ trong di chúc. 

Lý do thứ hai: Ai sẽ ra quyết định y tế hoặc tài chính giùm bạn khi bạn đang hôn mê sâu?

ai nạn, bị thương, bệnh tật là những thứ có thể xảy ra mà chúng ta không thể kiểm soát hay ngăn chặn được. Vì thế, lúc nào cũng có khả năng một căn bệnh bất ngờ, một tai nạn làm cho bạn rơi vào trạng thái "mất năng lực" - state of incapacity - bạn không thể đưa ra một quyết định nào về nhu cầu chăm sóc y tế, chuyện cá nhân, hay quản lý tài chính của mình. Do đó, lập di chúc cũng là một bước gần đến việc lên kế hoạch cho trường hợp bị mất năng lực -"incapacity planning" vì trong di chúc bao gồm giấy tờ cho việc này.

Bạn sẽ làm giấy tờ "Advance Directive" để ghi ra các ý nguyện về chăm sóc y tế của mình. Bạn cũng ghi tên người ủy quyền làm "Durable Power of Attorney for Health Care" để họ truyền tải ý nguyện của mình khi mình nằm đó hôn mê. 

Bạn cũng ủy quyền cho họ được phép trích xuất thông tin y tế của bạn. 

Bạn cũng ghi rõ các ý nguyện của mình khi có sự kiện xảy ra như tiếp tục duy trì sự sống hay là ngưng điều trị. 

Lý do thứ ba: Bạn muốn ai chăm sóc cho con mình, cha mẹ già yếu hay thú cưng của mình?

Nếu bạn có con nhỏ thì việc làm di chúc là điều cần kíp vì bạn sẽ ủy quyền người chăm sóc con của bạn trong trường hợp cả bạn và người phối ngẫu đều mất. Nếu bạn không làm việc này thì tòa án sẽ quyết định giúp bạn. Trong thời gian chờ đợi quyết định của tòa, con của bạn có thể sẽ vào viện mồ côi hoặc Foster Care trong thời gian chờ nhận nuôi. Có rất nhiều câu chuyện đau lòng của trẻ con khi chờ đợi nhận nuôi. 

Trong thời gian dịch Covid từ tháng 1 năm 2020 đến tháng 6 năm 2021, 140 ngàn trẻ em Mỹ bị mất cha mẹ, người giám hộ hay ông bà. Cứ 500 trẻ em Mỹ thì có 1 em bé phải chịu mồ côi vì người thân mất do Covid. 

"Cuộc đời con trẻ thay đổi vĩnh viễn vì mất mẹ, cha hay ông bà - những người cung cấp nơi ở, nhu cầu cấp thiết và sự yêu thương. Mất cha hoặc mẹ là một trong những trải nghiệm thời thơ ấu bất lợi (Adverse Childhood Experiences - ACEs) có liên quan đến các vấn đề sức khỏe tâm thần; được đến trường ít hơn, lòng tự trọng bị hạ thấp, có nguy cơ bị tấn công tình dục, lạm dụng chất kích thích, bị bạo hành, tự tử, bạo lực và bị bóc lột"- theo nhận định của CDC. 

Để giảm nhẹ tác động tâm lý tới các con, CDC đề nghị việc duy trì trẻ ở trong gia đình của mình, được sự hỗ trợ tinh thần của người thân còn lại. Do đó, việc chỉ định người giám hộ trong di chúc của bạn là một sự chuẩn bị có tác dụng rất lớn đối với tương lai của con. 

Credit: Ryan McVay/ Getty 

Tương tự, nếu như bạn có cha mẹ già yếu cần chăm sóc, hay có thú cưng trong nhà. Giám hộ (Guardianship) là quy trình pháp lý xác định ai sẽ thay bạn nếu như bạn không thể chăm sóc con cái, cha mẹ hoặc bất kỳ người nào khác. Giả sử mẹ bạn đang bị Alzheimer's và bạn là người chăm sóc chính, thì bạn cũng cần phải lập di chúc ủy quyền người giám hộ chăm sóc mẹ nếu như bạn mất hoặc bạn còn sống nhưng đang nằm trong bệnh viện do tai nạn.

Yếu tố quan trọng trong việc thành lập di chúc là lên kế hoạch và thực hiện ngay lúc chúng ta còn khỏe và tỉnh táo thì mới có hiệu lực. 

Việc làm di chúc khá đơn giản, bạn có thể vào website và điền thông tin, sau đó in ra. Bạn sẽ cần 2 người chứng kiến, và một người công chứng khi bạn ký tên vào di chúc. Sau đó bạn copy di chúc làm nhiều bản và đưa cho người bạn ủy quyền và người nhà cất giữ.

Tóm lại, di chúc là cụm từ nói chung của người Việt mình, nhưng giấy tờ sẽ phân biệt chút xíu, và nhiều cụm từ dễ gây nhầm lẫn. Thông thường, một di chúc nói chung gồm các giấy tờ sau:

Di chúc - Last will and testament: 

Trong di chúc này, bạn liệt kê tên người thừa hưởng (con cái, cha mẹ), liệt kê tài sản, ủy quyền người giám hộ cho con khi mình mất. Bạn có thể làm di chúc miễn phí qua website Freewill.

Advance Directive: 

Đây là cụm từ rộng nhất. Có thể dùng thay thế cho di chúc sống "living will". 

Tuy nhiên, một số từ khác có thể thay thế qua lại với Advance Directive là health care proxy, health care agent, DNR (Do Not Resuscitate- Không duy trì sự sống nữa), POLST (Physician Orders for Life-Sustaining Treatment - Yêu cầu của bác sĩ để điều trị duy trì sự sống), v.v... 

Bạn bấm vào link ở đây để có mẫu hồ sơ theo bang mình ở. 

Power of Attorney (POA): 

Thường là Durable Power of Attorney. Người được ủy quyền này có thể được ủy quyền về tài chính và y tế (được xác nhận lần nữa trong Advance Directive) HOẶC chỉ về tài chính mà thôi. Durable Power of Attorney có thể được thay đổi trong khi bạn còn sống. Người được ủy quyền này có đầy đủ quyền lực để quản lý tài sản của bạn, mua hoặc bán tài sản, chi trả cho các tài khoản hoặc đầu tư. 

Bạn có thể chọn đến văn phòng luật sư để được tư vấn làm di chúc hoặc tự làm miễn phí qua mạng. Việc lập di chúc chỉ là một bước nhỏ trong việc Lập kế hoạch di sản mà Ngân Hà sẽ viết thêm sau này. Hãy bắt đầu ngay để hình dung được những việc bạn cần cân nhắc. 

Ha Le, CRPC™

Milky Way Retirement.